ATRAKCJE TURYSTYCZNE 2003-07-03 1351 Art. czytany: 8520 razy ATRAKCJE TURYSTYCZNE Teren gminy leży w krainie historycznej o nazwie Pogórze – z niemieckiego Oberland. Granica oddzielająca Pogórze od Warmii biegnie wzdłuż rzeki Pasłęki. Stopniowo umacniały się na tym terenie majątki rycerskie przekazywane przez krzyżaków za zasługi, które stawały się ośrodkami życia politycznego, administracyjnego i kulturalnego. W ten sposób powstało w końcu XVI wieku ogromne dominium rodu zu Dohna. Duhnowie przybyli z Niderlandów, początkowo osiedlili się w Morągu, a potem zakładali bardzo reprezentacyjne siedziby na ziemiach całych Prus Wschodnich, aż do Królewca. W tej części Prus ich główną siedzibą stały się Słobity, ponadto należały do nich majątki w: Gładyszach, Karwinach, Ławkach i Spędach. W miejscowościach: Słobity, Gładysze, Karwiny, Ławki i Spędy, wzniesione zostały wspaniałe rezydencje, wielkością, bogactwem i wyposażeniem, dorównujące sztuce europejskiej. Wszystkie zespoły reprezentowały wielką skalę, tak architektonicznie, jak i przestrzennie. Największy z nich – Słobity, zaliczony został nawet do tzw. pałaców cesarskich, gdzie mieli zatrzymywać się monarchowie. Przestrzeń w tych założeniach kształtowano i wzbogacano przez dziesiątki lat, kompozycje ogrodowe wybiegały poza granice zespołów, łącząc poszczególne rezydencje, które osiągano sadząc aleje, projektując punkty widokowe, sypiąc wzgórza, budując mostki, itp. W ten sposób w krajobrazie tego rejonu pojawiły się unikalne połączenia. Właściwie wszystko było zaprojektowane, wymyślone, połączone w całość z istniejącymi elementami przyrody i krajobrazu. Od jednego zespołu przechodziło się do drugiego, a im bliżej centrum, tym więcej spotykało się obiektów wartościowych. Trzeba też podkreślić, że wartości estetyczne i artystyczne nie tylko wiązały się z parkami i pałacami czy dworami. Posiadały je także budynki folwarczne, budowane niezwykle starannie, z wyszukaną elegancją. Oprócz tego bogatego pejzażu dworskiego, na północy gminy ukształtował się typowy krajobraz dużych wsi czynszowych, takich jak: Stare Siedlisko, Nowica, Księżno, Wilczęta oraz Dębiny. W ciągu 50 lat, mieszkańcy i rezydująca administracja byłych państwowych gospodarstw rolnych, zdewastowali wszystko to, co zostało nie zniszczone w czasie II wojny światowej. Proces ten niestety trwa nadal. Nie zabezpieczone, pozostawione bez gospodarza obiekty – podlegają dewastacji, tak otoczenia, jak i warunków atmosferycznych. Zachowane układy urbanistyczne. Wyróżnić trzeba układ osadniczy wsi: Wilczęta, Nowica i Stare Siedlisko. Wieś Wilczęta z zachowanym planem lokacyjnym (wielodrożnica), zabytkową zabudową wiejską, kościelną i socjalną (ok. 70%), układem drożnym, cmentarzem. Wieś Nowica – zachowany układ drożny, zachowane rozplanowanie wsi oraz zachowane obiekty sakralne – kościół i zabudowa wiejska, bardzo zdewastowana. Wieś Stare Siedlisko o podobnych cechach, nieco tylko mniejszej skali. Wieś Dębiny głównie ze względu na piękne położenie nad rzeką Pasłęką oraz wartościowe przykłady budownictwa wiejskiego.